Naučnici su od ćelija kože dvije muške jedinke miša uspješno stvorili potomstvo. Zasluge za ovu prekretnicu u reproduktivnoj biologiji preuzima tim japanskog univerziteta Osaka predvođen Katsuhikom Hajašijem.

Iz ćelija kože proizvedena su jajašca koja su kasnije transplantirana u ženke, a rezultat su bili zdravi mladunci, prenosi CNN.

Provedeno istraživanje moglo bi proširiti mogućnosti budućim tretmanima plodnosti, posebno za istopolne parove, ali i pomoći u sprečavanju izumiranja ugroženih vrsta.

Naučnici upozoravaju da se još mnogo toga treba istražiti prije nego što se kultivisane ćelije počnu koristiti za proizvodnju ljudskih jajašaca.

Istraživači su uzeli ćeije kože iz repova odraslih muških laboratorijskih miševa. Te ćelije, kao i one kod muškaraca, sadrže jedan X i jedan Y hromozom. Njih su pretvorili u indukovane pluripotentne matične ćelije (iPSC) – vrstu ćelija koju su naučnici reprogramirali u embrionalno stanje.

Takve se ćelije mogu razviti u bilo koju vrstu ljudske ćelije te se koriste u biološkim istraživanjima kao i istraživanjima ljudskih bolesti i razvoj lijekova. Proces genetskog inženjeringa, koji uvodi specifične gene za stvaranje ćeija koje oponašaju embrionalne matične ćelije, prvi je uveo nobelovac Šinija Jamanaka.

“Kad se iPSC uzgajaju u laboratoriju, neke ćelije spontano gube Y hromozom koji nije neophodan za rast ove vrste ćelija i stvaraju se XO stanice”, objasnio je Hajaši.

Uzgajali su XO ćelije i otkrili da su neke razvila dva X hromozoma kao rezultat pogrešnih dioba ćelija, što ih čini hromozomski ženskim (XX). XO stanice dodatno su tretirali reversinom koji je povećao broj XX ćelija. Sljedeći korak bilo je pretvaranje tih ćelija u primordijalne zametne ćelije koje su zaključno pretvorene u jajne ćelije. Oplođene su spermom i transplantirane u matericu miša iz kojih je proizašlo živo potomstvo.

“Primjenu ovog principa na ljudima još treba istražiti. U studiji na miševima, vrlo je malo mišjih embrija rezultiralo živim potomcima, a posljednji koraci za pretvaranje zametnih ćelija u jajašca nisu dovoljno pouzdani za upotrebu na ljudskim ćelijama”a, rekao je Rod Mičel, profesor na Univerzitetu Edinburgh.

Samo sedam od 630 transplantiranih mišjih embrija rezultiralo je živim mladuncima. Hajaši je objasnio da niska stopa uspjeha od oko jedan odsto nije rezultat procesa pretvorbe polnih hromozoma, već su stanice uzgojene u laboratoriji inferiornije od onih u živim organizmima.

Šta je sljedeće?

Ovo istraživanje povećalo je mogućnost da bi jednog dana istopolni parovi mogli imati dijete koje dijeli gene oba roditelja.

“Biće teško proizvesti bebe od muško-muških ljudskih parova zbog tehničkih i etičkih razloga, ali teoretski je to moguće”, rekao je Hajaši. Dodao je da bi bilo teže postići obrnuto – napraviti spermu iz ženskih stanica jer one ne sadrže Y kromosom koji je neophodan.

Glen Koen, profesor prava na Pravnom fakultetu na Harvardu, rekao je da je rad pokrenuo oštra etička i pravna pitanja o kojima društvo mora početi razmišljati. Posebno se obraća pažnja na pitanja uzgoja embrija, proizvodnju njih stotinu da bi se odabrao najbolji, ali i neovlaštenu upotrebu nečijih ćelija.

“U najekstremnijem slučaju, zamislite pojedinca koji koristi oljuštene ćelije kože koje je Bred Pit ostavio na kadi da bi izvukao spermu ili jajnu ćeliju u svrhu reprodukcije”, rekao je Koen.

Spašavanje životinja od izumiranja

“Ovo je vrlo uzbudljivo otkriće za očuvanje vrsta. Tehnike koje je razvio Hajaši mogle bi pomoći programu uzgoja sjevernog bijelog nosoroga. Na svijetu su ostale samo dvije jedinke ove vrste i obje su ženke, možda bi ih se moglo vještački uzgojiti uzorcima sperme i tkiva pokojih mužjaka”, rekao je Tomas Hildebrandt, voditelj upravljanja reprodukcijom na Institutu Leibniz, prenosi Jutarnji.hr